Advert

Engellilerin sorunları çözüm bekliyor

10 - 16 Mayıs tarihleri arasında kutlanan Dünya Engelliler Haftası’nda engellilerin sorunları dile getiriliyor. Ülkemizdeki 8 buçuk milyon engellinin sorunlarını Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Mali İşlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı, yeminli mali müşavir Gürkan Canol ile konuştuk. Gürkan Canol aynı zamanda Türkiye Ortopedik Engelliler Federasyonu Başkan Vekili, Türkiye Sakatlar Derneği Genel Başkan Vekili olarak da görev yapıyor. 

RÖPORTAJ - 09-05-2022 11:39

Engellilerin sorunları çözüm bekliyor

“Ülkemizde bakanlıklara ayrılan bütçeler aynı zamanda o alana verilen değerinde bir göstergesi olarak yorumlanır, aynı zamanda bir Yeminli Mali Müşavir olarak engellilerin sorunlarını çözmekten sorumlu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2022 yılı bütçesini bu açıdan değerlendirebilir misiniz?”

Bakanlığın 2022 yılı bütçesi toplamı 66 milyar lira olarak kabul edildi.  Bu bütçenin büyük bir bölümü faiz, rant, inşaat, betona hizmet ediyor, ülkemizdeki milyonlarca engellinin eğitim, sağlık, istihdam, erişebilirlik sorunlarını çözmekten çok uzak bir rakam. Bakanlığın 2020 - 2030 yılları arasında kendine koyduğu, ‘Engelsiz Vizyon Belgesi’ eylem planı ile de çelişen bir bütçe. O yüzden bu yılın bütçesine bakarak Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturan engelli ve ailelerinin yaşamsal sorunlarının daha da ağırlaşacağını öngörebiliriz. 

 

“Engelli istihdamında Türkiye hangi durumda, engellilerin çalışma hayatına katılabilmesi için önerilerimiz var mı?”

Anayasamızın 50’inci maddesinde bedeni ve ruhi yetersizliği olanların özel olarak korunacağı belirtilmişse de uygulamada çok düşük istihdam kotası oranlarının doldurulmasında dahi sorunlar yaşanıyor. Sorunun çözümü için öncelikle özel ve kamusal alanda kota sistemi kapsamına alınan işyerlerindeki kota oranının yükseltilmesi gerekiyor. Kontenjan fazlası engelli çalıştıran işyerlerine verilen teşvikler artırılmalıdır. Sürekli evde bakıma muhtaç engellilerin evde çalışma imkanları geliştirilmelidir. Engelli bireylerin meslek sahibi olabilmelerinin önü açılmalı mesleki eğitim imkanları artırılmalı, zorluklar kaldırılmalıdır. 

 

“Engelliler çalışma hayatında ve emeklilik sürecinde ne tür sorunlar yaşıyorlar, bunların ortadan kaldırılması için neler yapılabilir.”

Maalesef toplumumuzdaki haksız önyargılar ve tutumlar engellilerin iş hayatına katılmasının önündeki en büyük engel olarak karşımıza çıkıyor. Engellilerin toplum yaşamına katılmalarının en önemli aracı istihdam edilmeleridir. İstihdam edilen engellilerin ise işyerlerinde fiziki engellerle karşılaşabiliyorlar, yeteneklerinin altında ya da üstünde işler yapmak zorunda kalabiliyorlar. Düşük ücretle çalıştırılıyorlar. Biz Konfederasyon yönetimi olarak bu haksızlık, ayrımcılık ve önyargılarla da mücadele ediyoruz. 

Ülkemizde özel ve devlette çalışan engelliler sakatlık derecesine ve ödedikleri prim gün sayısına göre 15 ile 18 yıl arasında erken emeklilik hakkına sahipler. Ancak herkesin bildiği üzere bu emekli aylıkları ile kendilerinin ve ailelerinin geçimlerini sağlamakta güçlük çekiyorlar. 

 

“Engelli aylıkları, bakım hizmetleri ve malzeme destekleri yeterli mi? Bu konuda ne söylemek istersiniz.”

2021 Yılında yüzde 40 ile 69 oranında engelli vatandaşlara 841 lira, yüzde 70 ve üzeri oranda engelli olan vatandaşlara bin 264 lira maaş ödeniyor. Engelli maaşı bağlanabilmesi için 18 - 65 yaş aralığında, engel oranı yüzde 50 ile 69 arasında olan vatandaşlarımız başvuru yapabilmektedir. Yüzde 40 ve üzerinde engeli olanların hanedeki kişi başına gelir tutarı … lirayı aşıyorsa başvuruları kabul edilmiyor. TÜİK tarafından dahi yüzde 70 enflasyonun kabul edildiği ülkemizde bu maaşların açlık sınırının çok altında olduğu açıktır. 

 

Evde bakım hizmetlerin yararlanabilmek için de yüzde 50 ve ağır engelli olunması, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı müdürlüklerindeki bakım hizmetleri değerlendirme heyetince tespit edilmesi ve sağlık kurulu raporunda mutlaka ağır engelli ibaresinin yer alması gerekiyor. Gelir kriterlerine uyması şartıyla alınabilen 2022 Yılı evde bakım maaşı olarak 2 bin 354 lira ödeniyor.

 

Maaşlar gibi, yapılan malzeme destekleri de son derece yetersiz kalıyor. Engelli aylıkları ve bakım yardımları belirlenirken hane halkının geliri değil, engelli bireyin kişisel geliri esas alınmalıdır. Engellilerin insanca yaşayabilmesi için ihtiyaç duyduğu bütün malzemeler ücretsiz karşılanmalıdır. 

 

En çok duyduğumuz sorunlardan biri de , engelli sağlık kurulu raporları konusu. Bu sorun neden kaynaklanıyor, nasıl çözülebilir?

Engelli sağlık kurulu raporları konusundaki ana sorunları şöyle özetleyebilirim. Ulusal Engelli veri bankasına tüm engelli bireylerin kayıt edilmemesi, rapor veren hastanelerdeki aşırı yoğunluk, randevuların çok uzak tarihlere verilmesi, raporlarda standart dışı uygulamalar, bazı hekimlerin yetersiz oluşu. 

 

Çözüm önerilerimiz ise engelli sağlık kurulu raporu veren hekimlere hizmet içi eğitimler verilmesi, raporlarda bir standart sağlanması.

Tıbbi raporlama dışında bir de sosyal değerlendirmede bulunulması. Engellinin isteklerinin raporda yer alması. Engellilik sınırı olan yüzde 40 oranının kaldırılarak kişinin ihtiyaçlarının belgelenmesi. Adil ve etkin bir sağlık kurulu yönetmeliğinin uygulamaya geçirilmesi. Farklı kurumlar tarafından istenen rapor taleplerinin standarda bağlanarak tek tip sağlık kurulu raporu sistemine geçilmesi olarak özetlenebilir. 

Varolan özel eğitim ve rehabilitasyon sistemi ve bakanlığa ait bakım kurumları hakkında neler söyleyebilirsiniz. 

Ülkemizdeki özel eğitim sistemiyle ilgili temel problem ilköğretim okullarının fiziksel ve eğitim kapasitesi imkanlarının yetersiz oluşu ile başlıyor. Durum böyle olunca da daha çok engellinin özel eğitim ihtiyacı ortaya çıkıyor. Sayı çoğalınca çözümü ücretli eğitimde görüyorlar. Özel eğitim kurumlarında verilen hizmetlerin ücretlerinin yüksek olması, bu hizmetten yararlanmayı zorlaştırıyor. 

Devlet sosyal devlet ilkesi gereğince özel eğitim ve rehabilitasyon alanında hizmet sunan kurumların talep ettiği ücretleri karşılamalı, bu alandaki hizmetlerin kalitesinin düşmesini önlemeli, bu kurumlara desteği artırmalıdır. 

 

Ülkemizde engellilerin toplumsal yaşama eşit ve adil katılımlarının sağlanmasının önündeki engeller neler, bunların kaldırılması için neler yapılabilir?

En başta engellilerle ilgili politikaların belirlenmesi, geliştirilmesi sürecine engelli bireylerin katılması çok önemlidir. Ancak engelli kesimin taleplerine göre oluşturulacak politikalar sorunları çözebilir. 

Engellilerin ekonomik ve sosyal gelişimlere üretici olarak katkı sunması aynı zamanda yurttaşlık ve siyasal hakların eşit kullanılmasını sağlayacaktır. 

Engellilerin sağlık hizmetlerinden yararlanmaları konusunda kapsamlı ve planlı adımlar atılmalıdır. 

Toplumu, engellilerle ilgili bilinçlendirmek için eğitim programları hazırlanmalıdır. Tıbbi, mesleki gelişme ve sosyal uyum önlemlerinin uygulanması sağlanmalıdır. 

Engellilerin yaşadıkları kentte rahatlıklarını sağlayacak standartta şehir planları ve mimari teknikler zorunlu hale getirilmelidir. 

 

Engelli bireylerin ÖTV ve MTV uygulamalarından muaf tutularak taşıt sahibi olmalarına ilişkin görüşleriniz nasıl?

Kendisi, eşi ya da bakmakla yükümlü olduğu çocuklarından biri engelli olan çalışanların gelir vergisi matrahı üzerinden engellilik derecesine göre indirim hakkı vardır. En az yüzde 40 engelli olarak çalışanlar bu haktan yararlanabiliyor. Yüzde 80 engeli olanlar 2 bin lira, yüzde 60 - 80 arası engeli olanlar bin 170 lira ve yüzde 40 - 60 engeli olanlar 500 lira indirim hakkından yararlanabiliyor. 

ÖTV muafiyeti için yüzde 90 engelli raporu bulunması şartı bulunuyor. Yüzde 40 ve üzeri ortopedik engel oranına sahip biriyler ise ÖTV muafiyetinden aracı özel aksam ile kullanmasına engel bir durumun olmadığı raporda belirtiliyorsa bu haktan yararlanabiliyor. H sınıfı ehliyet sahipliği de gerekiyor. Alınacak taşıtlarda üst fiyat kotası getirildiğinden  2022 yılı için 450 bin lira ve altına ÖTV indirimi uygulandığından dolayı bu indirimin bir işlerliği kalmamıştır. 

Engelli derecesi yüzde 90 ve fazlası durumunda MTV’den muaf olunabiliyor. 

 

Devletimizin engelli politikaları ve bu alanı yönetme biçimine dair görüşleriniz neler?

Türkiye’de 9 milyona yakın engelli yurttaşımız yaşıyor. Bugüne kadar siyasal alanda engellilerin günlük hayatta sıkıntılarını giderecek ciddi bir adım atılmamıştır. Milyonlarca engellinin kaderleriyle baş başa bırakılması sosyal devlet olması ilkesiyle, Anayasa’yla bağdaşmamaktadır. Ülkemizi yöneten iktidarlar bu gerçeği görmemezlik etmemeli, ciddi, tutarlı bir engelli politikası oluşturmalıdır. Var olan sorunların çözülebilmesi için Engelli Bakanlığı kurulmalıdır. Engelli vatandaşlara toplumsal ve ekonomik alanda daha rahat yaşamalarını sağlayacak imkanlar sunulmalıdır. - SEDAT BALTA

 

 

Admin

Neler Söylendi?
DİĞER HABERLER
Kaynarca'ya yatırım yapan kazanır

Kaynarca'ya yatırım yapan kazanır

09-09-2022 - RÖPORTAJ

kaynarca, sakarya, kaynarcahaber,